De plagiocephalie – schedelvervorming bij baby’s
Plagiocephalie is de medische term voor een vervormde schedel. Er wordt onderscheid gemaakt tussen vervormingen die al voor de geboorte zijn opgetreden en anatomische oorzaken hebben (craniosynostose), en vervormingen die zijn ontstaan door positionering die worden veroorzaakt door de vervormbaarheid van de schedelbotten (positionerings gerelateerde vervorming van het hoofd).
Het feit dat de schedel uit meerdere zachtere botstructuren bestaat, die in de loop van de ontwikkeling alleen maar verharden is tijdens de geboorte een voordeel. Dit omdat de baby zich daardoor beter door het smalle geboortekanaal kan bewegen, en omdat de hersenen zich in het eerste levensjaar exponentieel ontwikkelen. Op geen enkel moment in het leven leren we zoveel als in deze tijd. Dit is van buitenaf te zien aan de groei van de schedel, die pas aan het einde van het eerste levensjaar zijn definitieve vorm krijgt en dan al 80 procent van zijn uiteindelijke omvang heeft bereikt.
Als definitie van plagiocephalie kan de beschrijving worden gegeven als een asymmetrisch afgeplatte achterkant van het hoofd bij zuigelingen. Vooral het achterste schedelbeen, het os occipitalis, is hierbij betroffen. Het gaat hier om een posterieure plagiocefalie. Dit kan zowel rechts als links plaatsvinden. Dit is mogelijk omdat er zogenaamde weefselhechtingen of kraakbeenvoegen (sutura) aanwezig zijn tussen de schedelbotten, die indirect functioneren als gewrichten.
Er bestaat een internationale codering voor elke ziekte en deze duidelijk definieert. Dit wordt bepaald door de WHO (World Health Organization). Dit zijn de diagnostische sleutels van de ICD 10 (International Classification of Diseases). Voor plagiocefalie is de ICD 10-code Q67.3.
Er is ook het zogenaamde Argenta-indeling. De Amerikaanse arts Louis Argenta heeft occipitale, posterieure plagiocefalie bij zuigelingen ingedeeld in vijf typen. Men spreekt bijvoorbeeld van Argenta type 2 als de ooras is verschoven (zogenaamde ear-shift), of van Argenta type 3 als ook het voorhoofd uitpuilt.
De mate waarin de hersenen worden aangetast door een dergelijke hoofdvervorming kan niet duidelijk worden aangetoond, maar vertragingen op het gebied van taalontwikkeling, cognitieve ontwikkeling en psychomotorische vaardigheden kunnen niet worden uitgesloten, wat ook van invloed kan zijn op schoolprestaties.
Het evenwichtsgevoelwordt belemmerd door het verschuiven van de ooras. Dit bemoeilijkt de motorische ontwikkeling van peuters. Bovendien kan de ventilatie van het middenoor door de buis van Eustachius worden beperkt en kan zelfs de gehoorgang worden vernauwd, wat zowel het gehoor kan verminderen. Als het kind later een bril nodig heeft, kan de aanpassing erg complex zijn als de afstand tussen neus en oor aan beide kanten anders is.
De vervorming van de schedel omvat ook de basis van de schedel, en aangezien de halswervels ook vervormbaar zijn, kunnen deze ook asymmetrisch naar elkaar verschuiven. Dit leidt nu tot een verminderde mobiliteit van het hoofd en de wervelkolom. Het geheel kan worden versterkt door een voorkeurshouding ten opzichte van een favoriete kant van de baby. Als de kinderen dan rechtop gaan zitten en staan, wordt het hoofd vaak scheef gehouden – wat kan leiden tot een scoliotische verkeerde houding. De spieren zijn aan één kant meer gespannen wat zich uit in schouder, nek en hoofdpijn. In hoeverre het de zenuwbanen aantast en effect heeft op de spijsvertering, kan niet sluitend worden beantwoord. Als dit echter niet wordt behandeld, kan de perceptie van het hele lichaam worden verstoord, wat zelfs uitgesproken is bij volwassenen. Op lange termijn kan dit ook leiden tot verdere rompasymmetrie.
De ouders kunnen niets doen aan de vervorming van de schedel in de baarmoeder. Maar tegen de daaropvolgende vervorming van de achterkant van het hoofd is iets doen. Hier wordt door therapeuten het wisselen van de ligzijden oftewel de variabele positionering aanbevolen. Het is erg belangrijk om aandacht te besteden aan het risico van plotselinge kindsdood. De kinderafdeling van de Duitse Vereniging voor Slaaponderzoek en Slaapgeneeskunde (Kindergeneeskunde van de DSMG) heeft er een in 2012 richtlijn uitgebracht, waarin met name duidelijk wordt aangegeven dat zuigelingen in het eerste levensjaarniet op hun buik mogen slapen. Wij hebben actuele informatie over het voorkomen van plotselinge kindsdood van Prof. Dr. Poets en collega’s voor u beschikbaar.
Omdat baby’s niet in staat zijn om langere tijd op een zijde te blijven liggen, wordt over het algemeen de voorkeur gegeven aan de rugligging. Dit bevordert echter alleen maar de vervorming van de schedel van het kind. Daarom wordt hier als preventieve maatregel de zijligging aanbevolen, waarbij de baby door een kussen zodanig ondersteund en beschermd moet worden dat hij niet op zijn buik of rug kan rollen.
Daarnaast bevelen therapeuten, kinderartsen en verloskundigen de variabele zijwaartse positionering aan met behulp van een veilig positioneringskussen, zoals bij het VARILAG-baby positioneringskussen. Het doel is om de groei te sturen door het eigen gewicht dat op de prominente zijde van de schedel rust. Dit gebeurd tijdens de slaapuren om zo de vervorming zo effectief mogelijk te compenseren.
Als gediplomeerd fysiotherapeut en osteopaat heb ik me al vele jaren gespecialiseerd in de behandeling van zuigelingen. Tijdens mijn behandelingen deel ik vaak belangrijke medische informatie met ouders, die niet altijd in één keer kan worden verwerkt. Daarom leg ik op varilag.de belangrijke klinische verbanden uit en presenteer ik oefeningen die ouders ook op mijn YouTube-kanaal kunnen leren.
In het kader van mijn therapeutische activiteiten heb ik een positioneringskussen voor baby’s met hoofdvervorming ontwikkeld, dat als goedgekeurd medisch hulpmiddel fungeert. Deze zijliggingbrace vormt een ondersteunend onderdeel van de therapie en kan ’s nachts tijdens de slaap worden gebruikt. Op deze website geef ik een gedetailleerde uitleg over het product en is het mogelijk om een aanvraag in te dienen voor vergoeding door de ziektekostenverzekering.
